روزه گرفتن و روزه داری با نام رمضان و مسلمان جماعت عجین و در هم تنیده شده است اما حقیقت آن است که ادیان و مذاهب دیگری مانند هندوئیسم، بودیسم، و مسیحیت نیز آیین روزه گرفتن را به جا میآورند. با وجود این، امروزه آدمهای بسیار زیادی هستند که نه فقط به خاطر دلایل اعتقادی بلکه به دلایل مختلف دیگر نیز روزهداری میکنند؛ مثل ورزشکاران که برای بهبود وضعیت سلامتشان روزه میگیرند. و این به خاطر آن است که روزه گرفتن فایده های زیادی برای سلامتی دارد که بسیاری از مردم از آنها بیخبر هستند. در ادامه ۲۵ مهمترین فواید روزه گرفتن برای سلامت جسمی و روحی آمده است.
روزه داری
نحوه صحیح روزه گرفتن چیست؟
روزه گرفتن را با گرسنگی کشیدن اشتباه نگیرید چون دو چیز کاملا متفاوت هستند. روزه گرفتن در طول ماه رمضان یکی از مثال های مناسب برای نحوه صحیح روزه داری است. پیش از آنکه روزه گرفتن شروع شود، باید قبل از موعد صبحانه یک وعده بخورید که به آن «سحری» میگویند. آنچه در وقت سحری خورده میشود وعدههای غذایی هستند که معمولا در هنگام صبحانه مصرف میکنیم یا خوراکیهایی که سرشار از کربوهیدرات، ویتامین، مواد معدنی، و فیبر هستند. در این صورت انرژی کافی برای انجام هر فعالیتی را که باید به صورت روزانه انجام دهید خواهید داشت و قادر خواهید بود تا وقت افطار به روزه گرفتن خود ادامه دهید.
هرچند برای بعضی از مردم، نخوردن و نیاشامیدن مطلق میتواند کمی ترسناک باشد اما کسانی که تجربه روزه گرفتن را دارند میدانند که احتمال گرسنگی شدید و طاقت فرسا کشیدن در طول ماه رمضان بسیار اندک است چون هر روز از ساعتی به بعد باید روزهی خود را افطار کنید و این یک دستور الهی است که از سپیده دم تا غروب آفتاب روزه دار باشید.
۱. راه حل بی نظیری برای کاهش وزن است
روزه داری راه حل بینظیری برای کاهش وزن است ولی به شرط آن که درست انجام شود. اگر این کار را درست انجام ندهید، به جای کاهش وزن، به اضافه وزن دچار خواهید شد. در طول روزه گرفتن، وقتی در خلال روز از خوردن غذاهای حاوی قند محروم هستید، بدن از ذخیرهی چربی به عنوان منبع انرژی استفاده خواهد کرد. چربی استفاده نشده به افزایش وزن منجر خواهد شد اما در طول روزه گرفتن، چنین چربی استفاده نشدهای وجود ندارد چون تمام ذخیره ی چربی به انرژی لازم روزانه تبدیل خواهد شد.
۲. قدرت عضلات را حفظ میکند
همان طور که در نکتهی شمارهی ۱ ذکر شد تمام چربیهایی که مصرف نمیشوند در عضلات شما ذخیره خواهند شد. هر زمان که کربوهیدرات یا چربی مصرف کنید، گلیکوژن (سلولهای چربی) به این ذخیره اضافه خواهند شد. اگر این شرایط ادامه پیدا کند، مشکلی مانند اضافه وزن ممکن است رخ بدهد. اما، در حین روزهداری آن ذخایر به عنوان منبع انرژی بسیار مفید واقع خواهند شد و بدون ایجاد سلولهای چربی مازاد قدرت و هماهنگی عضلات شما را حفظ خواهند کرد.
روزه داری
۳. راه حلی برای افزایش توده عضلانی در ورزشکاران است
امروزه، روزه گرفتن مثل یک برنامهی رژیمی جدید عمل میکند چون بسیاری از آدمها ثابت کردهاند که روزهداری در کنترل وزن و همچنین حفظ ماهیچه هایشان چقدر موثر است. به همین دلیل است که ورزشکاران روزه داری را به عنوان بخشی از راهحل افزایش تودهی عضلانی در برنامهی خود لحاظ میکنند. با وجود این، در انجام آن زیاده روی نکنید چون روش غلط روزهداری میتواند به گرسنگی کشیدن مفرط منجر شود که تودههای عضلانی را به خطر میاندازد و به کابوسی برای ورزشکاران تبدیل میشود.
۴. سطح کلسترول را پایین میآورد
توانایی بدن در کنترل کاهش وزن بر کاهش سطح کلسترول تاثیر خواهد گذاشت. دو نوع کلسترول وجود دارد؛ کلسترول بد (LDL) و کلسترول خوب (HDL ). بعضی از مطالعات صورت گرفته حاکی از آن هستند که در طول روزه داری سطح کلسترول بد به طرز چشمگیری کاهش پیدا میکند، که این خوب است، در حالی که روزه گرفتن هیچ تاثیری بر سطح کلسترول خوب نمیگذارد.
۵. برای بیماران دیابتی خوب است
مشکل اصلی که معمولا بیماران دیابتی با آن روبرو هستند دشواری کنترل اشتهایشان است. اگر شخص مبتلا به ناراحتی دیابت نتواند اشتهایش را کنترل کند، این امر به افزایش شدید و مداوم سطح قند خون منجر خواهد شد. اما، در طول روزه داری بیماران مجبور خواهند بود اشتهایشان را کنترل کنند. در آغاز ممکن است کار واقعا دشواری باشد، اما بعد از مدتی بدن با این عادت سازگار خواهد شد و حتی بیماران دیابتی کنترل بهتری بر سطح قند خونشان خواهند داشت.
۶. حساسیت به انسولین را بهبود میبخشد
به لحاظ علمی ثابت شده است که روزه داری تاثیر مثبت و چشمگیری بر حساسیت به انسولین دارد. در طول روزه داری بدنتان میتواند کربوهیدارت را بسیار بهتر تحمل کند و به خاطر همین انسولین در ارسال اطلاعات به سلولها برای استفاده از ذخیرهی گلوکز به عنوان انرژی موثرتر عمل خواهد کرد.
۷. فشار خون را کنترل میکند
خواص سیر
چون در طول روزه داری وزن کاهش پیدا میکند پس روزه گرفتن واقعا در کنترل فشار خون موثر است. این شرایط بر کاهش فشار خون نیز تاثیر خواهد گذاشت. اما، آنچه بعد از افطار میخورید نیز مهم است چون اگر قرار باشد موقع شکستن روزه و خوردن زیاده روی و نخوردن را جبران کنید پس لطف روزه گرفتن چیست؟
۸. عملکرد مغز را بهبود میبخشد
مطالعات بسیاری نشان دادهاند که روزه گرفتن میتواند تولید پروتئین خاصی را که برای عملکرد مغز مفید است و با عنوان فاکتور نورونزایی مشتقشده از مغز یا BDNF شناخته میشود این نوع پروتئین سلولهای بنیادی مغز را تحریک میکند تا کارکردی بهینه داشته باشند. به همین دلیل است که در حین روزه گرفتن، به جای احساس کسالت و عدم تمرکز، هشیارتر خواهید بود چون مغزتان به نحو بسیار بهتری عمل میکند.
۹. خطر آلزایمر و پارکینسون را کاهش میدهد
همان پروتئن مذکور در شمارهی ۸ قادر است خطر ابتلا به بیماریهای آلزایمر و پارکینسون را کاهش دهد. چون، این ناراحتیها وقتی رخ میدهند که سلولهای مغزیتان قادر نیستند به نحوه مطلوبی بازسازی شوند اما BNDF حمایت لازم را از تغییرات سلولهای مغزی به عمل خواهد آورد.
۱۰. وضوح و شفافیت ذهن ایجاد میکند
اکثر آدمها نمی دانند که روزه گرفتن میتواند برایشان وضوح ذهنی هم به همراه داشته باشد، چون در حین روزه داری، BNDF نه تنها بر سلولهای مغزی بلکه بر سلولهای عصبی نیز تاثیر میگذارد. به علاوه، در حین روزه داری بدنتان یاد میگیرد چگونه اشتیاقتان به خوراکیها و نوشیدنیها را کنترل کند. در این فرایند مغزتان با شرایط تطبیق پیدا میکند و یاد میگیرد صبورتر باشد و کنترل بهتری بر عواطف و احساسات داشته باشد.
۱۱. سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند
در مطالعهای بر روی حیوانات مشخص شد، وقتی حیوانات بیمار باشند، غریزهشان به آنها میگوید بر استراحت و دست کشیدن از خوردن تمرکز کنند. خب، این درمورد انسانها نیز صادق است چون در حین روزه داری، به سیستم داخلیتان مدتی استراحت میدهید تا این که بدنتان بتواند بر مبارزه با عفونتها متمرکز شود. مقدار رادیکالهای آزاد نیز در حین روزه گرفتن کاهش پیدا میکند.
سیستم ایمنی بدن
۱۲. ممکن است از سرطان پیشگیری کند
خب، سلولهای سرطانی هم، درست مانند هر سلول دیگری، برای رشد به مشخصههای خاصی نیاز دارند. اما، در طول روزه داری، این فرایند باعث گرسنگی کشیدن سلولهای سرطانی و توقف گسترش آنها و تاثیر بر ارگانهای دیگر میشود. اما همچنان در این زمینه به انجام مطالعات بیشتری نیاز است.
۱۳. به بیماران سرطانی توصیه میشود
بیماران سرطانی از شیمی درمانی گریزی ندارند چون این درمان به آنها کمک میکند سرعت رشد و تکثیر سلولهای سرطانی را کاهش دهند. متاسفانه، این اختراع فوقالعاده، بدون عوارض جانبی نیست. بعضی از مطالعات انجام شده بر روی بیماران سرطانی نشان داده است که روزهداری در کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی اثرات مثبتی دارد.
۱۴. استرس اکسیداتیو را کاهش میدهد
استرس اکسیداتیو میتواند به آسیب سلولی منجر شود که اکثرا توسط رادیکالهای آزاد ایجاد میشود. درست است که نمیتوانید جلوی پیر شدن سلولها را بگیرید اما استرس اکسیداتیو فرایند پیری را تسریع میکند و اگر با بازسازی سلولها جبران نشود، اثر مستقیم آن پیری زودرس خواهد بود. روزه گرفتن راه حل موثری برای کاهش استرس اکسیداتیو است چون در طول روزه داری میتوانید آسیب ناشی از رادیکالهای آزاد را کاهش دهید.
۱۵. از التهاب جلوگیری میکند
این نکته رابطهی تنگاتنگی با نکتهی شمارهی ۱۱ دارد چون در حین روزه داری بدنتان برای تمرکز بر تقویت سیستم ایمنی و همین طور کنترل ناراحتی التهاب زمان و انرژی بیشتری دارد. اکثر آدمها هنوز نمیدانند التهاب در واقع ریشهی بعضی از بیماریهای جدی است، به خصوص بیماریهای مربوط به سلامت قلب و عروق.
۱۶. دستگاه گوارش را تقویت میکند
چینیها همیشه تاکید دارند که مرکز و کانون بدن انسان در شکم اوست. به لحاظ علمی، معده منبع همه چیز است و به همین خاطر است که سخت ترین و بیشترین کار را در بدن انجام میدهد. در طول روزه داری، به این عضوتان کمی استراحت میدهید تا بتواند تجدید قوا کند، سم زدایی کند یا حتی خودش را پاکسازی کند و وقتی دوباره معدهتان بخواهد فعالیت را از سر بگیرد، با نیرویی تازه این کار را خواهد کرد.
بیماری های گوارشی
۱۷. عملکرد رودهها را بهبود میبخشد
دستگاه گوارش سالم بر عملکرد رودهها نیز تاثیر میگذارد. وقتی رودههایتان عملکردی بهینه داشته باشند و یبوست، ناراحتی معده یا چیزهای دیگری از این دست نداشته باشید فایدههای زیادی نصیبتان خواهد شد. اما، مصرف فیبر زیاد هنگام خوردن وعدهی سحری و افطاری همچنان به شدت توصیه میشود.
۱۸. سرعت سوخت و ساز بدن را افزایش میدهد
همان طور که در شمارهی ۱۶ ذکر شد وقتی معدهتان در طول ماه رمضان احیا میشود، این امر به سوخت و ساز بدنتان نیز سرایت پیدا میکند. هرچه بدنتان خستهتر باشد سوخت و سازتان کندتر خواهد بود. اما، وقتی به بدنتان کمی استراحت میدهید (روزه میگیرید) حتی برای مدتی کوتاه، به جای آن که به شما ضرری بزند، به تسریع فرایند سوخت و سازتان نیز کمک خواهد کرد.
۱۹. فرایند پیری را کند میکند
مطالعات بسیاری ثابت کردهاند که روزه داری میتواند مقاومت بدن را در برابر استرس اکسیداتیو افزایش دهد. حتما میدانید استرس اکسیداتیو به تسریع فرایند پیری یا نابودی سلولها دامن میزند. اثر آن فقط پیرتر جلوه دادن شما نیست، بلکه میتواند بر سوخت و ساز بدنتان نیز چنان تاثیر بگذارد که کم کم بیماریها یا نارحتیهای جدی در شما پدیدار شوند.
۲۰. برای پوست فوقالعاده است
آیا میخواهید پوست سالمتر و درخشانتری داشته باشید که هیچ اثری از جوش و چین و چروک روی آن نباشد؟ روزه داری را امتحان کنید و از تمام فایدههایی که برای پوست دارد بهرهمند شوید. در حین روزه گرفتن، بدنتان فرصت این را خواهد داشت که خودش را از مواد سمی پاکسازی کند و همزمان فرایند بازسازی سلولها را بهبود ببخشد در عین این که فرایند دژنراسیون سلولها را کندتر میکند.
۲۱. به شما خود آگاهی میبخشد
روزه داری نه تنها میتواند به لحاظ جسمی شما را درمان کند بلکه از نظر آگاهی و معرفت نیز تاثیر گذار است. آیا میدانستید گوارش فرایندی است که بسیار انرژی بر است؟ به همین خاطر است که در حین روزه داری، به جای تمرکز بر فرایند هضم، بدنتان انرژی بیشتری دارد که کارهای دیگری انجام دهد. از این رو است که با پاکسازی بدن و ذهنتان، به خودتان فرصت آگاهتر شدن نسبت به جهان پیرامون را میدهید.
۲۲. نحوه کنترل گرسنگی را میآموزد
آیا میدانستید که در واقع دو نوع گرسنگی وجود دارد و یکی از آنها واقعی است؟ خب، اگر مرتب و منظم غذا میخورید، احتمال این که گرسنگی واقعی را تجربه کنید بسیار اندک است اما با روزه گفتن میدانید که این گرسنگی که تحمل میکنید واقعی است. این وضعیت بر هورمون خاصی که عامل ایجاد گرسنگی واقعی است تاثیر خواهد گذشت. یکی از فایدههایی که از تجربهی گرسنگی وافعی نصیبتان خواهد شد این است که از غذا لذت خواهید برد. چون هرچه که باشد، غذا به دهانتان مزهی بهتری خواهد داشت. این کاملا به افزایش اشتها مروبط میشود.
۲۳. الگوی خوردن را بهبود میبخشد
با تمام کارهایی که باید روزانه انجام بدهید گاهی فراموش میکنید غذا بخورید و زمان خوردن، اشتهایتان را از دست میدهید در نتیجه کمتر میخورید یا بر عکس مانند گرسنهای که هفتهها غذا نخورده است رفتار خواهید کرد. این الگوهای خوردن چندان سالم نیستند. روزه داری به شما کمک میکند الگوهای خوردنتان را بهبود ببخشید چون باید بر اساس برنامه و مقررات قضا بخورید.
۲۴. کمک میکند سوخت و ساز بدنتان را باز آرایی کنید
روزه داری برای سوخت و سازتان مانند دکمهی استراحت عمل میکند. روزه گرفتن به سیستم گوارشتان وقت استراحت میدهد. اگر به طور منظم غذا میخورید، پس معده و سیستم گوارشتان بیوقفه و ۲۴ ساعت روز مشغول کار است. اما در طول ماه رمضان، حداقل سیستم گوارشتان زمانی برای استراحت پیدا میکند. این کار به شما کمک میکند سوخت و ساز بدنتان را بازآرایی کنید تا بتواند به نحو بهینهای کار کند.
پاکسازی بدن با روزه
۲۵. از شما آدم بهتری میسازد
همان طور که در بعضی از نکات قبلی اشاره شد روزه گرفتن برای شما فایدههای جسمی و روحی بسیاری دارد، به خصوص برای کسانی که در ماه رمضان روزه داری میکنند. آن قدر چیزهای خوب وجود دارد که میتوانید آنها را در ماه رمضان انجام دهید به جای آن که بخواهید وقتتان را صرف خوردن کنید. بنابراین، روزه داری نه تنها بدنتان را به لحاظ جسمی پاک میسازد بلکه روحتان را نیز پاکسازی میکند.
در طول روزهداری چه اتفاقی برای بدن انسان میافتد؟
منطقا، برای انجام فعالیت به انرژی نیاز دارید و خوراک منبع انرژی است. در حین روزه داری، منبع انرژی از وعدهی سحری و افطاری و در درجهی بعد از میانوعدههای شبانه تغذیه میشود- البته اگر خیلی به این وعدههای شبانه علاقمند باشید. به عبارت دیگر، چون اکثر فعالیتها در طول روز انجام میشوند، منبع انرژی فقط از وعدهی سحری تامین میشود. به همین خاطر است که باید خوراکیهایی که برای سحری میل میکنید حاوی مواد مغذی بالایی باشند.
وقتی به غروب نزدیک میشوید، میتوانید روزهی خود را افطار کنید و مواد مغذی لازم و مورد نیاز را به بدنتان برسانید. اما، اگر روزه را نشکنید و ذخیرهی چربی بدنتان نیز رو به اتمام باشد، بدن از دخیرهی پروتئین برای تامین انرژی استفاده خواهد کرد، و این همان موقعی است که احساس ضعف و گرسنگی شدید به شما دست میدهد. به همین خاطر مهم است که آیین روزه داری را درست به جا آورید و از تمام فایدههای روزه گرفتن برای سلامتی بهره مند شوید.
توصیههایی برای روزه گرفتن
همان طور که در فوق اشاره شد اگر درست روزه داری کنید روزه گرفتن هیچ آسیب و ضرری برای شما نخواهد داشت. اما، همه که روش درست روزه گرفتن را نمیدانند و کم اطلاعی از نحوهی روزه داری صحیح میتواند به خطراتی برای سلامتی منجر شود.
۱. یکی از قوانینی که باید رعایت کنید، این است که به محض اذان مغرب روزهی خود را افطار کنید. این قانون حتی در قرآن و احادیث هم آمده است که به تاخیر انداختن افطار مصلحت نیست.
۲. وعدههایی که در طول ماه رمضان مصرف میکنید باید متعادل و حاوی غذاها میوهها باشند. اگر فعالیتی انجام میدهید که در حین روزه داری باعث تعریق میشود باید حتما آب بیشتری بنوشید وگرنه آب بدنتان از دست خواهد رفت که میتواند به سردرد شدید و حالت تهوع منجر شود.
۳. حتما در ماه رمضان کربوهیدرات و چربی کافی مصرف کنید وگرنه بدنتا از کمبود گلوکز و چربی رنج خواهد برد و آن وقت تنها منبع تامین انرژی پروتئینها خواهند بود و این امر به نقص در عضلات منجر خواهد شد.
۴. مراقب مصرف خوراکیهای شیرین باشید چون این نوع خوراکیها به جز اضافه وزن چیزی برای شما در بر ندارند.
۵. نحوهی پختن غذاها نیز بسیار شایان توجه است. بهتر است از غذاهای بسیار سرخ کردنی پرهیز کنید چون این نوع غذاها میتوانند باعث گلو درد شوند. درست است که در شرایط عادی به راحتی میتوان گلو درد را درمان کرد اما در طول ماه رمضان و روزهداری ابتلا به گلو درد و درمان آن واقعا کابوس است.
۶. مادران باردار میتوانند روزه بگیرند هرچند این امر به شرایط مادر بستگی دارد. حتی شرایط یا فرصتهایی برای قضای فریضه جهت زنان باردار وجود دارد که به آنها اجازه میدهد در ماه رمضان روزه نگیرند.
به طور خلاصه، روزه داری راه حلی بی نظیر برای کسانی که به دنبال داشتن سبک زندگی سالم هستند ارائه میدهد. هیچ رژیم غذایی به مانند ندارد که بتواند به اندازهی روزهداری به بهبود سوخت و ساز بدن و کنترل وزن شما کمک کند. اما، گاهی فکر نخوردن و نیاشامیدن برای چندین ساعت میتواند برای عدهای از آدمها تعهدی ترسناک باشد.
نکتهی مهمی که شایان ذکر است، این است که میلیونها مسلمان بدون هیچ مشکلی روزه میگیرند، پس روزه داری اصلا چیز ترسناکی نیست. اگر در حال حاضر به دنبال برنامهی غذایی میگردید که از همه برایتان مناسبتر باشد، پس چرا روزه گرفتن و بهره مندی از تمام فایدههای آن برای سلامتی را امتحان نکنید؟ طاعات و عبادات قبول!